Το ατλαζένιο γοβάκι - Πωλ Κλωντέλ

Το ατλαζένιο γοβάκι - Ανάμεσα στο Καλό & στο Κακό

Σκηνικό (εικόνα) από την παράσταση του 1964 Εθνικό θέατρο

Paul Claudel (1868-1955)

The Silk Shoe - Paul Claudel

Πωλ Κλωντέλ

Ο Paul Claudel γεννήθηκε το 1868 στο Villeneuve-sur-Fere (Aisne) και πέθανε το 1955 στο Παρίσι. Διπλωμάτης, δραματουργός και δοκιμιογράφος. Το 1946 εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Το έργο του διαπνέεται απ τον καθολικισμό. Έργα του: "Connaissance de L'Est", "Poemes de guerre (1914-1916", "Le soulier de satin", "L' annonce faite a Marie"

Αμέσως μετά την ανάγνωση των ποιημάτων του Αρθούρου Ρεμπώ στράφηκε προς τον Υπερβατισμό με συνέπεια τη θεϊκή προσήλωση στο έργο του. Υπήρξε αδελφός της Καμίγ Κλωντέλ, μνηστής του ονομαστού Γάλλου γλύπτη August Rodin, η οποία κατέληξε να χάσει τα λογικά της και να εγκλεισθεί σε άσυλο.

Le soulier de soie - Η μάχη μεταξύ Καλού και Κακού

Το Ατλαζένιο Γοβάκι Πωλ Κλωντέλ από τον Άλκη Θρύλο

Η πλήξη αρνητικός παράγων - Σκέψεις γύρω από το "Ατλαζένιο γοβάκι" του Κλωντέλ

Η παράσταση του "Ατλαζένιου Γοβακιού" του Κλωντέλ θα μπορούσε να μου είχε προκαλέσει πολλά και ποικίλα συναισθήματα. Πρώτα απ' όλα θαυμασμό και θάμβος. Θαυμασμό για τη λαμπρή ηθοποιία, για τις επιτεύξεις όλων των ηθοποιών που κατόρθωσαν να εμφυσήσουν όσο γίνεται περισσότερο ζωή σε πλάσματα ισκιερά, αχνά σχεδιασμένα, για το συγχορδισμό των συνόλων. Θάμβος: το κάλλος των σκηνογραφιών του κ. (Κλεόβουλου).Κλώνη, η μαγευτική στιλπνότητα, η χρωματική συμφωνία των κοστουμιών του κ. (Αντώνη) Φωκά, ξετύλιγαν μια σειρά από εικόνες που χαροποιούσαν και εκστασίαζαν τη δράση, τα ευφάνταστα σκηνοθετικά επινοήματα του κ. Σολομού, ικανοποιούσαν όλες, και τις πιο ακραίες αξιώσεις μας για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει ένα κείμενο να αποκτά απάνω στη σκηνή πλαστικότητα και θεατρική οντότητα. Θα μπορούσα να είχα φύγει από την παράσταση συνεπαρμένη από το θέαμα, το όχι μόνον καλαίσθητο, μα και καλλιτεχνικά άσφαλτα αισθητικό, από την ερμηνεία.

Θα μπορούσα επίσης να είχα φύγει από την παράσταση ερεθισμένη από τις ιδέες που αναπτύσσει στο έργο του ο Κλωντέλ. Ω! βέβαια παραδέχομαι απόλυτα ότι ο άλλος μπορεί να έχει πεποιθήσεις διαφορετικές, ακόμα και αντίθετες από τις δικές μου, ενστερνίζομαι τον περίφημο λόγο του Βολτέρου: "Είμαι πάντα πρόθυμος να πεθάνω για να έχει το δικαίωμα ο άλλος να υποστηρίξει τις ιδέες του που δεν είναι οι δικές μου". Δεν εξαρτώ την αξία ενός λογοτεχνικού έργου από το τι λέει, μ' ενδιαφέρει αποκλειστικά ή τουλάχιστον κατ' απόλυτη προτεραιότητα, το πως το λέει εκείνο που λέει. Αφού όμως αξιοποιήσω ένα έργο ανεξάρτητα από το περιεχόμενο του (την ποίηση του "Ευαγγελισμού" του Κλωντέλ - του συγγραφέα του "Ατλαζένιου Γοβακιού") παρ' όλο ότι στην πράξη του θαύματος δεν παρακολουθούσα πια τον μύθο, την είχα αναγνωρίσει και κάτι περισσότερο: αισθανθεί), δεν μπορώ σαν δέκτης να μην εξετάσω και τις ιδέες, κι αν δεν συμφωνώ μ' αυτές να μην αντιδράσω.

Ένα φιλοσοφικό δοκίμιο περί Θεού από τον Πωλ Κλωντέλ και η κριτική αυτού από τον Άλκη Θρύλο

Πως να μην εγερθούν μέσα μου αντιρρήσεις άμα αντιλαμβάνομαι ότι ο Κλωντέλ θέλει να με πείσει πως ο Θεός που τον πιστεύει πάνσοφο, παντοδύναμο και πανάγαθο είναι δικαιολογημένος να τυραννά τους ανθρώπους, κι ότι οι άνθρωποι πρέπει όχι μόνο να υποφέρουν με εγκαρτέρηση την τυραννία, αλλά και να ευγνωμονούν γι' αυτήν, αφού τους δίνει το μέσο να εξιλεωθούν και να ξανακερδίσουν τον χαμένο Παράδεισο; Πως να μη διαμορφωθεί μέσα μου η σκέψη ότι η μορφή ενός τέτοιου Θεού είναι αντιφατική, ότι ο Θεός που ενώ σαν παντοδύναμος είχε τη δυνατότητα να προφυλάξει τους ανθρώπους από τον πειρασμό - τον οποίο άλλωστε ο ίδιος δημιούργησε - καθόρισε να υποταχθούν σ' αυτόν, όχι μόνον δεν είναι πανάγαθος αλλά είναι και σαδιστής;

Τι άλλο παρά σαδισμός είναι η παρακολούθηση της μακριάς επίμονης κι επίμοχθης, μέσα από μύριες δοκιμασίες πορείας, του ανθρώπου για να επανέλθει στον Παράδεισο - που τον έχασε μόνον και μόνον γιατί τέτοια ήταν η θέληση και τέτοιο το κέφι εκείνου που τον εκδίωξε απ' αυτόν; Από τον μύθο ενός Θεού που χωρίς καμιά άλλη αιτία, από τη διασκέδαση του, καταδίκασε τον άνθρωπο σε μια ατέρμονη σισύφεια περιπέτεια, και τέρπεται άμα βλέπει τον άνθρωπο να παιδεύεται, προτιμώ τη θεωρία της ανυπαρξίας της Θεότητας - έστω κι αν αφήνει μέσα μου πολλά ερωτήματα αναπάντητα και του παραλογισμού. 

Από τη φαντασίωση μιας υπεράνθρωπης δύναμης η οποία ουσιαστικά μισεί τον άνθρωπο, και η οποία διαμορφώθηκε για ν' αποκτήσουν οι άνθρωποι ηθικά στηρίγματα, απαραίτητα για την κοινωνική συμβίωση, προτιμώ τη θετικά έξαρση της ανθρώπινης ζωής. Μπορεί άμα παραδεχόμαστε ότι αρχή και τέρμα του ανθρώπου είναι το θαύμα της μοναδικής ζωής του, κάπως να στενεύουμε τους ορίζοντες των οραματισμών μας, να συμπιέζουμε και να καταπνίγουμε τη μεταφυσική μας αγωνία και επίσης να δυσχεραίνουμε την εδραίωση των αρχών που θα παρεμποδίσουν την επικράτηση των ανήμερων ενστίκτων, γιατί είναι δύσκολο για τον κάθε άνθρωπο να έχει για μόνο κριτή των πράξεων του τον εαυτό του, όμως δεν μπορώ να δεχθώ άλλον κανόνα από την περιφρούρηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Το θαύμα της ζωής μας, ακριβώς γιατί είναι ένα θαύμα, οφείλουμε να το αξιοποιήσουμε στο έπακρο των δυνατοτήτων μας.

Πως να μη σκεφθώ ακόμα ότι η πίστη του Κλωντέλ αν την επεκτείνουμε ίσαμε τις έσχατες συνέπειες της, δικαιολογεί και δικαιώνει την Ιερή Εξέταση, όλους τους βασανιστές: Γιατί όχι και το Άουσβιτς, και το Νταχάου; Αφού προορισμός του ανθρώπου είναι να υποφέρει, αφού ο άνθρωπος σώζει την ψυχή του άμα αλγεί (υποφέρει), πρέπει να αναγνωρισθεί ότι εκείνοι που του επιβάλλουν μαρτύρια, είναι οι εκλεκτοί εκτελεστές των Θείων βουλήσεων.

Αν ο Κλωντέλ ήθελε να είναι συνεπής αλλά το είπαμε - συνέπεια δεν είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα των θρησκευομένων (...)

(Α΄ μέρος της Κριτικής του Άλκη Θρύλου) - 💦 Το Β΄ μέρος της κριτικής εδώ

11 Απριλίου 1964 Εθνικό Θέατρο Κεντρική Σκηνή /Διευθυντής Ρεπερτορίου Άγγελος Τερζάκης

P.S.Ο Άλκης Θρύλος (ψευδώνυμο Ελένης Ουράνη) υπήρξε κορυφαίος (πλην όμως ιδιαίτερα αυστηρός) κριτικός της λογοτεχνίας και του θεάτρου

"Το Ατλαζένιο γοβάκι" ή Το χειρότερο δεν είναι ποτέ σίγουρο ότι θα έρθει

Paul Claudel - Le Soulier de Satin (1929)

Το Ατλαζένιο Γοβάκι

Paul Claudel - Le Soulier de Satin (1929)

Le soulier de satin