Η ερώτηση της Σφίγγας
Ο Οιδίπους και η Σφίγγα
👆 Η Άνω εικόνα είναι από τον κεντρικό δρόμο (διάζωμα) Γρηγορίου Λαμπράκη της Γλυφάδας
.jpg#/media/Αρχείο:Oedipus_and_the_Sphinx_of_Thebes,_Red_Figure_Kylix,_c._470_BC,_from_Vulci,_attributed_to_the_Oedipus_Painter,_Vatican_Museums_(9665213064).jpg)
👆 Η Άνω εικόνα είναι από ερυθρόμορφο αγγείο Κήλυξ, με τον Οιδίποδα και τη Σφίγγα της Θήβας 470 π.Χ
(...) Στο δρόμο από την Κόρινθο με προορισμό τη Θήβα ο Οιδίποδας συνάντησε επί σκοπώ τη Σφίγγα που φύλαγε στην είσοδο της πόλης κάνοντας μια ερώτηση στους περαστικούς που δεν ήξεραν να απαντήσουν: "Ποιο ζώο είναι αυτό που περπατάει στα τέσσερα, μετά στα δύο και μετά στα τρία"... Ο Οιδίπους έδοσε τη σωστή απάντηση, αποφεύγοντας τον σφιχτό της εναγγαλισμό καθώς η Σφίγγα τον άφησε να περάσει. Λέγεται επίσης πως η Σφίγγα έθετε κι ένα άλλο αίνιγμα: Ποιες είναι οι δύο αδελφές που η μια γεννά την άλλη που με τη σειρά της γεννά την πρώτη;
Ο Οιδίποδας απάντησε και στις δύο ερωτήσεις σωστά. Στην πρώτη η απάντηση είναι ο Άνθρωπος που στην αρχή της ζωής του πάει μπουσουλώντας στα τέσσερα, στο μέσον τη; ζωής με τα δύο πόδια και στο τέλος με τη βοήθεια του μπαστουνιού στα τρία. Στη δεύτερη απάντηση είναι η αέναη διαδοχή της Μέρας με τη Νύχτα.
Κατά τον επαναπροσδιορισμό του θρύλου του Οιδίποδα, από το βιβλίο "Δαιμόνια μηχανή" του Ζαν Κοκτώ, η Σφίγγα λέει στον Οιδίποδα την απάντηση στο αίνιγμα ίσως για να αυτοκτονήσει, ώστε να μην χρειάζεται να σκοτώνει πια τους Θηβαίους, ή επίσης, να τον κάνει να την αγαπήσει. Όμως ο Οιδίποδας φεύγει χωρίς να την ευχαριστήσει που του έδωσε την απάντηση στο αίνιγμα.
Υπάρχουν μυθικές, ανθρωπολογικές, ψυχαναλυτικές και παρωδικές ερμηνείες του γρίφου της Σφίγγας και της απάντησης του Οιδίποδα σε αυτό. Ο Σίγκμουντ Φρόυντ περιγράφει "το ερώτημα από πού προέρχονται τα μωρά" ως αίνιγμα της Σφίγγας. Πολλά βιβλία γρίφων χρησιμοποιούν τη Σφίγγα στον τίτλο ή τις εικόνες τους.
(...) Σ' αυτό τον κόσμο που ολοένα στενεύει ο καθένας μας χρειάζεται τους άλλους. Πρέπει ν' αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται. Όταν στο δρόμο της Θήβας ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή του έθεσε το αίνιγμα της, η απόκριση του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα. Γιώργος Σεφέρης "Έξι Νύχτες στην Ακρόπολη"
👆 (Εικάζεται η προέλευση του κειμένου καθώς κεντρικό πρόσωπο του μυθιστορήματος αυτού
είναι από τα δρώντα πρόσωπα, γυναίκα - φίλη του αφηγητή Σεφέρη, με το όνομα Σφίγγα)
Ο Μύθος
Οιδίπους - Ο Μύθος όπου και βασίστηκαν οι τραγωδίες του Σοφοκλή (496-406 π.Χ. Οιδίπους Τύραννος, Οιδίπους επί Κολωνώ - καθώς επίσης, Αντιγόνη, Ισμήνη (Θηβαϊκός κύκλ) κ.ά - αλλά και σύγχρονων θεατρικών συγγραφέων όπως λ.χ. Ζαν Κοκτώ "Δαιμόνια Μηχανή" (La Machine Infernale) κ. ά - όπως λ.χ. σκηνοθετών Πιερ-Πάολο Παζολίνι ''Βασιλιάς Οιδίπους" (Edipo Re) κ. ά.
Ήταν γιος του βασιλιά της Θήβας Λαϊου και της Ιοκάστης. Οι γονείς του τον εγκατέλειψαν ως βρέφος σε μια πλαγιά του όρους Κιθαιρώνα γιατί είχε βγει χρησμός της Πυθίας του Μαντείου των Δελφών πως θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του. Εκεί τον βρήκε ένας βοσκός και τον πήγε στη Κόρινθο όπου τον έδοσε στους βασιλείς που τον υιοθέτησαν και τον ονόμασαν Οιδίποδα γιατί είχε οίδημα στους αστραγάλος από το δέσιμο που του είχαν κάνει στα πόδια όταν τον εγκατέλειψαν στο δάσος οι γονείς του.
Όταν μεγάλωσε θέλησε να μάθει γιατι τον αποκαλούσαν νόθο κι έτσι πήγε στο μαντείο των Δελφών όπου και επιβεβαιώθηκε ο χρησμός. Γι αυτό δεν γύρισε στη Κόρινθο που ως τότε νόμιζε για πατρίδα του αλλά πήγε στη Θήβα. Στο δρόμο συνάντησε τον Λάιο και λογομάχησαν για ασήμαντο λόγο και τον σκότωσε χωρίς να ξέρει πως ήταν πατέρας του. Στη Θήβα τον βρήκε ο Κρέοντας αδελφός της βασίλισσας Ιοκάστης.
Η Θήβα τον καιρό εκείνο δυναστευόταν από το τέρας Σφίγγα μισό άνθρωπος γυναίκα με φτερά στους ώμους, μισό σκύλος, γιατί ερήμωνε τη χώρα τρώγοντας όποιον δεν έλυνε το αίνιγμα της. Ο Κρέοντας έταξε πως όποιος έλυνε το αίνιγμα θα έπαιρνε γυναίκα του την Ιοκάστη. Ο Οιδίποδας έλυσε το αίνιγμα κάνοντας τη Σφίγγα να εγκατέλειψε τη χώρα ή να πνιγεί κατά μια άλλη εκδοχή πέφτοντας στη θάλασσα.
Με τη γυναίκα του Ιοκάστη, απέκτησαν τους Ετεοκλή, Πολυνείκη, Αντιγόνη, Ισμήνη - παιδιά βέβαια που ήταν αδέλφια του αφού είχε παντρευτεί τη μάνα του.
Μετά από πολλά χρόνια έπεσε επιδημία στη χώρα φέρνοντας μεγάλες συμφορές. Ο Οιδίποδας ζήτησε τη συμβουλή του μαντείου των Δελφών. Η απάντηση ήταν πως για να σταματήσει η επιδημία έπρεπε να βρεθεί και να τιμωρηθεί ο φονιάς του Λαίου. Ακολούθησε έρευνα και βρέθηκε στο τέλος ο δολοφόνος που ήταν βέβαια ο Οιδίποδας με αποτέλεσμα ο ίδιος να τυφλωθεί με τα ίδια του τα χέρια και την Ιοκάστη να κρεμαστεί.
Ο Οιδίποδας εγκατέλειψε τη Θήβα μαζί με την κόρη του Αντιγόνη. Εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα στον Κολωνό αφού έγιναν δεκτοί από το βασιλιά Θησέα. 💦 τραγωδία (Οιδίπους επί Κολωνώ).
